جوجه کشی غاز
1- جوجه کشی طبیعی غاز ها
در جوجه کشی غاز باید تمام شرایطی را که در جوجه کشی طبیعی ماکیان مطرح است رعایت نمود.به غاز ها باید دارو های ضد انگلی خورانید و از پودر هایی برای از بین بردن انگل های خارجی استفاده نمود . مواد غذایی و علوفه و آب کافی باید در نزدیکی لانه غاز ها قرار داده شوند و حتی برای شاداب ماندن غاز ها توصیه می شود امکانات شنا کردن نیز برای آنها فراهم گردد.
تخم ها را باید در یک زمان زیر غاز مادر گذاشت تا جوجه ها در یک روز یا حداکثر با فاصله 24 ساعت از تخم بیرون آیند زیرا ممکن است غاز مادر با مشاهده چند جوجه مدت زیادی روی بقیه تخم ها نخوابند و ضمنا باعث خراب شدن تخم ها گردد. سطح بدن جوجه ها با کرکهای طلائی رنگی پوشیده شده و کاملا مربوط از مایع آمنیون هستند که باید در زیر بال مادر خشک شوند.
چنانکه در زمان بیرون آمدن جوجه ها در جوجه کشی غاز هوا سرد باشد ، باید آنها را به محل گرم هدایت کرده و مدت چند هفته در حرارت تحت کنترل نگهداری نمود.
جوجه غاز ها در روز اول احتیاجی به غذا ندارند ولی پس از آن باید تغذیه شوند . توصیه می گردد حدودا 4-6 هفته جوجه ها را در جای خشکی نگهداری کرده و پس از رویش پر ها به آنها اجازه استفاده از استخر ها و کلا آب خیز ها را داد . معمولا از 4 هفتگی به بعد جوجه غاز ها دیگر نیازی به مادر خود نداشته و می توانند مستقل شوند .
2.جوجه کشی مصنوعی – جوجه کشی غاز
چنانچه تولید تخم غازها زیاد باشد از جوجه کشی غاز به روش مصنوعی استفاده می شود. در جوجه کشی غاز به روش جوجه کشی مصنوعی غاز ها در رابطه با نگهداری و ماشین جوجه کشی باید به مسائل زیر توجه نمود.
مدت نگهداری تخم های جوجه کشی نباید بیش از 7 روز به طول انجامد . حرارت مساعدمحل نگهداری تخم ها بین 10- 7 درجه سانتی گراد بوده و رطوبت نیز باید در حد 70-80 درصد باشد .همچنین چرخاندن تخم ها در روز کاملا ضروری است .
پس از خارج کردن تخم ها از انبار و قبل از انتقال به ماشین های جوجه کشی باید آنها را یک شب در حرارت 18-21 درجه سانتی گراد قرار داده و حدود 7 ساعت نیز حرارت را به 24 درجه سانتی گراد رسانید . پس از طی این مراحل است که می توان آنها را به ماشین منتقل نمود .تخم غاز ها می توان به طور افقی در داخل ماشین قرار داد .
حرارت انکوباتور ها باید در حد 8/37 درجه سانتی گراد بوده و رطوبتی در حدود 50 الی 60 درصد داشته باشد.
در مراحل هچری حرارت را به 5/37 درجه سانتی گراد و رطوبت را به 80-90 درصد می رسانند.
چرخاندن معمولا روزیی یک بار و در حد 180 درجه انجام می گیرد.
در ماشین های خودکار تخم ها یک بار در جهت 45 درجه و بار دیکرر در جهت مخالف و 45 درجه چرخانده می شوند که این عمل 1-3 بار در روز تکرار می شود.
توصیه می شود که رشد جنین در روز های دهم و بیست و پنجم کنترل گردد.
خارج کردن تخم های رشد نکرده و جنین مرده بسیار ضروری است چون به سرعت فاسد شده و سبب تلفات بیشتری در جنین سایر تخم ها می گردند. اغلب به علت تجمع گاز ناشی از تخمیر در داخل تخم ها انفجار به عمل آمده و ضمن ایجاد بوی نامناسب سبب کثیف شدن ماشین نیز می شود .
خنک کردن تخم غاز ها اهمیت خاصی دارد . معمولا از روز دهم خنک کردن را شروع و در روز یک یا دو بار حرارت تخم ها را به حرارت محیط سالن می رسانند. برای این مهم درب ماشین های جوجه کشی راباز نگه داشته مولد های حرارتی را از کار انداخته تا حرارت ماشین با حرارت سالن یکسان شود. گاهی توصیه می گردد که آب را به صورت اسپری بر روی تخم ها بپاشند. تبخیر آب از سطح تخم ها کمک به تامین رطوبت و خنک شدن آنها می کند . برای این منظور هل بلینگ پیشنهاد می نماید که از روز ششم تا بیستم دو بار در روز و هر بار به مدت 30-20 دقیقه و پس از روزبیستم تا آخرین روز جوجه کشی نیز هر دو یا سه ساعت یکبار در روز عمل خنک کردن انجام گیرد .برخی نیز حتی غوطه ور کرردن تخم ها را در آب از روز بیست و پنجم پیشنهاد می کنند . این عمل باید در آب ولرم و برای چند لحظه انجام گیرد .
3.مدت جوجه کشی غاز
- زمان انکوباسیون در نژاد های مختلف متغیر و به ترتیب زیر نوسان دارد چنانچه در روسس بلاک برانت 23 روز
- امپرور 25 روز
- غاز برقی 25 روز
- غاز کانادائی 28 روز
- غاز مصری 30-28 روز
- و در غاز های اهلی 30 روز می باشد.
4.نگهداری جوجه غاز ها برای پرورش
جوجه غاز ها را می توان بر روی بستر و بر روی کفهای توری نگهداری نمود . در حالت اول کف لانه را با بستری از خاک اره برگ خشک تراشه نجاری کاه و یا کلش و غییره می پوشانند.
جوجه ها در حصار یا چپر های محدود کننده در زیر مادر های مصنوعی بر روی بستر نگهداری می شوند. هر حصاری که ابعادش 5/2.5/1 متر باشد برای نگه داری 250- 100 قطعه جوجه غاز کافی است.
در حالیی که در جوجه مرغ ها و جوجه بوقلمون ها استفاده از پوشش روزنامه یا کاغذ باطله بر روی بستر در روز های اول برای جلوگیری از بستر خواری توصیه می شود در جوجه اردک ها و غاز ها به علت ساختمان خاص پنجه پا و وجود پرده بین انگشتان که حرکت بر روی کاغذ را برای آنها مشکل می کندو عوارضی در پا به دنبال داررد لذا از این پوشش صرفنظر می گردد. آبخوری و دانخوری ها باید در داخل حصار قرار گیرند . ساختمان آبخوری ها باید به فرمی باشند که آب به اطراف پراکنده نشده و دور آن تبدیل به لجن زار نگردد چون این امر سبب بیماری غاز ها می شود.
5.تاثیر نور در نگهداری غاز های جوان و بالغ – جوجه کشی غاز
برای این که آغاز تخم گذاری را کنترل کرده و نیز تعداد تخم ها را افزایش دهند از برنامه نوری استفاده می نمایند . ناگفته نماند زمانی برنامه نوری قابل اجراست که غاز ها در سالن بسته نگهداری شوند .برحسب نظر تولر انجام برنامه نوری زیر قابل توصیه است:
مدت روشنایی را با 7 ساعت در روز آغاز و تا هفته هفتم ادامه می دهند . سپس به مدت یک هفته هر روز نیم ساعت به زمان روشنایی می افزایند. پس از این یک هفته هر روز 5 دقیقه به مدت نور افزوده تا به 14 ساعت در روز برسد .14 ساعت نور تا آخر دوره پرورش ثابت نگاهداشته می شود .با اجزای این برنامه نوری می توان تخم گذاری را در خارج از فصل طبیعی تخم گذاری نیز ادامه داده و نیز بجای یک دوره تخم گذاری در سال به دو دوره دست یافته و تعداد تخم ها را افزایش داد.
بر طبق نظر این ارسون در دوره تخم گذاری و هر دوره به مدت 3 ماه در سال را می توان توسط به کار گیری 10 ساعت روشنایی با شدت 100 لوکس در آغاز تخم گذاری وافزایش نیم ساعت به مدت نور در هر 5 روز تا 14 ساعت بدست آورد .
روشنایی کوتاه مدت در حد 8 ساعت در روز و در حین دوره تخم گذاری و منجر به طولانی شدن زمان تخم گذاری گشته و تولید اسپرم را بهبود می بخشد .
معمولا در دوره اول تخم گذاری که 20-18 هفته به طول می انجامد غاز ها حدود 54 تخم می گذارند.پس از سپری کردن 12- 9 هفته زمان تولک مجددا تخم گذاری آغاز و درر دوره دوم نیز که 18 هفته است حدود 50 تخم دیگر نیز گذاشته و بدین ترتیب بر روی هم حدودا یکصد تخم تولید می کنند.
تولک را می شود با نگهداری در سالن تاریک و ندادن آب و غذا به مدت 72 ساعت در غاز ها ایجاد نمود . در این موقع باید هر روز به هر غاز به مدت 6 هفته 115 گرم غذای پرورشی به صورت پلت داده و سپس مقدار غذا را به 140 گرم در روز افزایش داد . در شروع دوره دوم تخم گذاری باید روزانه 225 گرم پلت را به آنها بخورانند. در اثنای دوره تولک که 12- 9 هفته به طول می انجامد باید به طور آزاد علوفه نیز در اختیار آنها گذاشته شود.
6.نگهداری غاز ها جهت پرورش گوشتی و مولد
دسته های 250 قطعه ای غاز های پرورشی را که در سن 30 هفتگی در ماده ها وزنی در حدود 8/6 کیلوگرم و در نر ها 5/9-9 کیلو گرم پیدا می کنند به سه روش زیر نگهداری می نمایند :
- به طور آزاد در چراگاه با استفاده از نور طبیعی
- نگهداری غاز توام در چراگاه و در سالن
- نگهداری متمرکز مدرن بر روی تور های پلاستیکی
در سالن در هر سیستم نگهداری باید لانه های تخم گذاری نیز منظور گردند. معمولا برای 60 قطعه غاز باید 24 لانه 45.45 سانتی متری وجود داشته باشد به عبارتی برای هر 5/2 قطعه غاز یک لانه . در نگهداری متمرکز مدرن مادر های مصنوعی طبق معمولی یا برقی و یا گازی هستند .در برخی از کشور ها حتی از حرارت مرکزی نیز استفاده می شود. مادر های مصنوعی عینا همانهایی هستند که در نگهداری جوجه مرغ ها مورد استفاده قرار می گیرند نهایت این که تعداد کمتری جوجه غاز را در زیر آن مستقر می کننئد . به عنوان مثال مادر مصنوعی که برای 500 قطعه جوجه کافی است می تواند مورد استفاده 250 قطعه جوجه غاز قرار گیرد . در هفته اول حرارت مادر ها باید بین 35-32 درجه سانتی گراد باشد. حرارت مادر ها را می توان سریعا کاهش داد به طوری که در عرض 4 هفته دیگر نیازی به استفاده از آنها نخواهد بود . در رابطه با حرارت اگر منقار در جوجه ها باز ، بالها افتاده و بی حال باشند حرارت مادر گرم و چنانچه جوجه ها تحرک نشان داده سر و صدا داشته وبه دور هم جمع شوند حرارت مادر سرد می باشد که در هر دو حالت باید حرارت را تنظیم کرد.
اغلب برای جوجه ها از دانخوری های بشکه ای که پیرامونی به اندازه 130 سانتی متر دارند استفاده می کنند که در این صورت برای 100 قطعه تعداد 2 عدد از آن را در نظر می گیرند .اگر دانخوری ناودانی باشد 5/2 متر آن برای همین تعداد کافی خواهد بود .
آبخوری ها می توانند به هر شکل انتخاب شوند مسئله مهم تامین آب مورد نیاز جوجه ها است که کمبودی پیش نیاید .
سن بلوغ در نژاد ها متغیر و در رابطه با ان بین 12-10 ماهگی در نر ها و 4-2 ماه زودتر در ماده ها است . در فارمهای بزرگ و مدرن غاز ها را در باطری نیز نگهداری می کنند که متناسب با جثه آنها ساخته می شوند .
7.تغذیه غاز ها
امروزه با توجه به روش نگهداری تغذیه غاز ها نیز با آن تغییر می کند . این مسئله در کشور های مختلف با امکانات مواد غذایی آنها مربوط می گردد .زمانی که جوجه غاز ها را در سالن های بسته نگهداری می کنند آنها را با جیره های خاصی نیز تغذیه می نمایند . غالبا جوجه و نیمچه و حتی غاز های بالغ را به صورت تلفیقی در سالن و چراگاه نگهداری کرده و برای هر سن در هر روش جیره خاصی را پیش بینی می کنند . در این جیره ها نسبت مواد متشکله آنها مانند پروتئین ، چربی و غیره از لحاظ کمی و کیفی متفاوت است.
جوجه کشی غاز – از آنجا که در ایران اغلب مواد غذایی از خارج وارد می شود لذا همانطور که امر نگهداری اردک و بوقلمون نیز صادق است زمانی نگهداری غاز ها مقرون به صرفه است که غذا ها در مراتع پر علف و دائمی نگهداری شوند و قسمت اعظم مایحتاج غذایی خود را از طریق چرا در چراگاه به دست می آورند . غاز ها را می توان حتی در تمام فصول سال در چراگاه طبیعی نگهداری نمود بجز در زمستان هایی که بسیار سرد هستند که در این صورت باید غاز ها را به سالن هدایت کرده و به طور دستی تغذیه نمود . مزارعی که علوفه فراوان دارند ضرورتی بر دادن غذای دستی نیست ولی در مراتعی که فقیر هستند تغذیه دستی باید انجام مگیرد . در هفته های اول زندگی می شود از جیره های غذایی مخصوص جوجه ماکیان نیز برای غاز ها استفاده نمود . چون جوجه غاز ها رشد سریعی داشته و حدودا 450 -220 گرم در هفته اضافه وزن پیدا میی کنند لذا متناسب با این رشد کمیت غذایی آنها نیز افزایش می یابد .
جوجه غاز هایی که به طور محدود و متمرکز در داخل سالنها نگهداری می شوند دارای رشد سریع تری هستند تا جوجه هایی که در چراگاه ها و یا به طور تلفیقی نگهداری می گردند. ولی از سوی دیگر این رشد سریع در رابطه با مقدار غذایی که مصرف شده نمی تواند از لحاظ اقتصادی با تغذیه در چراگاه مورد مقایسه باشد . در زمستان های بسیار سرد که غاز ها باید اجبارا در سالن نگهداری شوند می شود از علوفه خشک و دانه های مختلف مانند ذرت و گندم و جو استفاده نمود . غاز ها معمولا میل و رغبتی به خوردن علوفه سیلو شده از خود نشان نمی دهند مگر در مواقع اضطراری و آنهم اکثرا سیلوی ذرت علوفه ای .
تعداد 60 قطعه غاز در هر هفته یک بسته تقریبا 50 کیلو گرمی علوفه مصرف می کنند . مضافا هر غاز در روز مقدار 250 گرم غذای کنسانتره نیز لازم دارد. قابل تذکر اینکه در نگهداری با روش یک و دو ، درصد جوجه درر آوری تخم ها بیشتر است تا روش سوم .
اغلب در فرانسه در جوجه کشی غاز برای نگهداری غاز ها به صورت مدرن محلی نیز برای آبتنی آنها می سازند.
این محل 30-20 سانتی متر عمق داشته و نسبت به هر غاز 5/0 متر مربع نیز محل آبتنی وجود دارد . ابعاد لانه های تخم گذاری در این کشور در حد 50 .50 سانتی متر بوده و برای هر 3-2 غاز یکی از لانه ها منظور می شود .
از آنجا که اغلب غاز ها علاقمند به استراحت در اوقات روز بوده و ترجیح می دهند شبها به چرا به پردازند ،لذا باید شبها محوطه چراگاه را در صورت امکان با نور افکن روشن نمود.
معمولا در مقابل هر 400 قطعه غاز یک سیلوی 2تنی نیز برای نگهداری مواد غذایی کنسانتره ساخته و در ایستگاه مستقر می سازند . درصد تلفات غاز ها نسبت به سایر طیور کم و بین 4-3 درصد قرار دارد.
سنگ ریزه ها از انواع سخت را باید در ظروفی دیگر ریخته و برای تامین کلسیم مورد نیاز آنها در اختیار غاز ها بگذارند.
در حالی که در غاز های گوشتی از جیره های پرواری و چاق کننده استفاده می شود در غاز های تخمی بر عکس باید جیره ها طوری تنظیم شوند که از چاقی آنها جلوگیری نمایند . چون در غیر این صورت باعث کم تخمی و یا قاطع تخم گذاری می شود . سابق بر این در برخی از کشور ها مواد کنسانتره را با شیزر و یا مواد مایع مشابهی مخلوط کرده به شکل نواله های در آورده و به غاز ها می خوراندند . در مواردی این عمل به زور انجام می گرفت یعنی دو بار در روز و هر روز 8-7 نواله از آنجا که این فرم تغذیه در رابطه با تهیه نواله ها گرفتن غاز ها و فرو کردن نواله در حلق غاز ها کار و زمان زیادی را لازم داشت لذا فعلا این روش منسوج گردیده است . ولی اگر تعداد غاز ها کم باشد استفاده از این سبک غذا دادن چندان هم بد نیست . در غاز های پرورشی بین سنین 4-1 هفتگی غذا بدون محدودیت خاصی در اختیار جوجه غاز ها قرار می گیرد . جیره های غذایی برای این سن باید در حدود 22 درصد پروتئین داشته باشند. معمولا پس از تهیه جیره غذایی آردی آنها را به شکل گرانول یا پلت در آورده و در اختیار جوجه ها می گذارند . چون جوجه ها میل و رغبتی به خوردن غذای آردی از خود نشان نمی دهند لذا تبدیل آن به پلت یا گرانول به صلاح می باشد . مربوط کردن مواد غذایی تمایل غاز ها را به خوردن بیشتر می نماید.
جیره های غذایی را پس از 4-1 هفتگی برای غاز های نر با 15 درصد پروتئین و برای غاز های ماده با 17 درصد پروتئین تنظیم می کنند. ناگفته نماند که غذا باید بدون محدودیت در دسترس آنها باشد . در افزودن دارو های ضد کوکسیدیوز به جیره غذایی غاز ها باید دقت خاصی مبذول گردد چون آنها تحمل تمام انواع دارو های ضد کوکسیدیوز را نداشته و برخی از آنها ایجاد مسمومیت کرده و تلفاتی به بار می آورند . طبق آزمایشاتی برای غاز ها نوع آمپول و دوت ، مناسبتر از بقیه تشخسص داده شده است . معمولا در 8 هفتگی جوجه غاز ها را از سالن به چراگاه منتقل می کنند . در چراگاه روزانه 100- 50 گرم نیز نیز مخلوط دانه ها را دریافت می نمایند.
در زمان تخم گذاری غاز ها ،غذای مکمل باید حاوی 19 درصد پروتئین و 11 مگاژول /کیلوگرم انرژی قابل جذب بوده و میزان کلسیم جیره 4/2 تا 3 درصد و فسفر آن 6/0 تا 1 درصد باشد. جیره دوره تخم گذاری باید حداقل 4 هفته قبل از شروع تخم گذاری به غاز ها داده شود.
((مزرعه مازند غاز))
